Komnaty i krużganki zamku biskupów w Lidzbarku Warmińskim i zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie przed wiekami były świadkami niezwykłych wydarzeń. To właśnie w ich murach młody, śmiały odkrywca – Mikołaj Kopernik – obmyślał i przelewał na karty swojej księgi jedną z największych rewolucji w dziejach ówczesnego świata – teorię heliocentryczną.
LIDZBARK WARMIŃSKI – ZIARNO GENIUSZU
W krużgankach lidzbarskiego zamku można zauważyć bardzo ciekawe graffiti. „Jednym z takich bardzo intrygujących śladów jest ten zarys kół współcentrycznych, z wizerunkiem cyrkla i zarys kół, który robiony jest również przy pomocy cyrkla. Badania konserwatorów, ale też astronomów, fizyków, czasu powstania tego graffiti pozwalają nam przypuszczać, że graffiti to powstało w czasie bytności Mikołaja Kopernika i ponieważ pokazuje jakiś model wszechświata i ponieważ zostało zrobione za pomocą cyrkla, najprawdopodobniej powstało ręką Mikołaja Kopernika. Zawsze to będzie hipotezą, ale jakże niezwykłą. Tutaj, na zamku w Lidzbarku napisał Mały Komentarzyk, tak go nazwał, w którym zawarł podwaliny udowodnienia Teorii Heliocentrycznej. Ten Komentarzyk został tutaj przepisany w ponad stu egzemplarzach, to było jeszcze przepisane ręcznie i powędrował z zamku lidzbarskiego do różnych ważnych ośrodków naukowych i do ważnych miejsc w Europie. Tak że tak naprawdę to właśnie stąd, z zamku lidzbarskiego wyszła w świat wielka nowa myśl Kopernika” – mówi Małgorzata Jackiewicz-Garniec, kustosz, kierownik Muzeum Warmińskiego w Lidzbarku Warmińskim.
OLSZTYN - TABLICA ASTRONOMICZNA
Zamek w Olsztynie skrywa w swoich murach niezwykły zabytek – na krużganku znajduje się tablica astronomiczna Mikołaja Kopernika. To jedyny zachowany na świecie instrument obserwacyjny tego wielkiego astronoma. Służył on do obserwacji pozornego ruchu słońca. Jak był używany? W arkadach krużganka Kopernik umieścił zwierciadło, którym mogło być lusterko, srebrna blaszka lub naczynie z rtęcią – tego dokładnie nie wiemy. Odbijało ono światło słoneczne, a plamka światła przesuwała się po tablicy usytuowanej na przeciwległej ścianie. Astronom śledził ten ruch od stycznia do kwietnia, z pewnością w 1517 roku, a być może i w latach kolejnych, kiedy mieszkał w olsztyńskim zamku. Tablica astronomiczna jest świadectwem, że właśnie w Olsztynie Mikołaj Kopernik przygotował naukowe podwaliny nowej wizji ułożenia wszechświata.
OLSZTYN – OPISANIE WSZECHŚWIATA
W Olsztynie zachowały się też inne bardzo cenne pamiątki. „W księgozbiorze muzealnym, który jest cenny, unikatowy i niepowtarzalny, znajdują się pierwsze, oryginalne wydanie jego sławnego dzieła „De Revolutionibus”. Przed nami drugie wydanie z Bazylei, z 1566 roku. Edycja ta ukazała się 23 lata po pierwszym wydaniu norymberskim. Cały nakład tej edycji wynosił od 500 do 600 egzemplarzy. Kolejne, trzecie wydanie ukazało się w Amsterdamie w 1617 roku. 75 lat dokładnie po śmierci Mikołaja Kopernika. W 1854 roku ukazuje się pierwszy przekład w języku polskim jego słynnego dzieła. Również posiadamy jego oryginał, jest to wydanie warszawskie z 1854 roku, tom obszerny, liczący 368 kart dwukolumnowego druku w oryginale łacińskim i przekładzie na język polski” – mówi Anna Gromkowska, kustosz, kierownik działu biblioteki Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
Dzieło Mikołaja Kopernika podważało cały porządek ówczesnego świata. W czasach mu współczesnych jego teorie mogły nawet być uznane za wywrotowe. Dziś jego bezcenne dzieło znajduje się w zasobach Muzeum Warmii i Mazur, a już niebawem będzie dostępne w wersji cyfrowej szerokiemu gronu badaczy i miłośników jego geniuszu.
